Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία (ΓΣΘ) είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που έχει εξεταστεί επιστημονικά και έχει βρεθεί ότι είναι αποτελεσματική σε εκατοντάδες κλινικές δοκιμασίες για διαφορετικές ψυχικές διαταραχές. Σε αντίθεση με άλλες μορφές ψυχοθεραπείας , η γνωσιακή θεραπεία είναι συνήθως πιο εστιασμένη στο παρόν, λιγότερο χρονοβόρα και περισσότερο προσανατολισμένη στην επίλυση προβλημάτων.

Επιπρόσθετα, οι ασθενείς μαθαίνουν εξειδικευμένες δεξιότητες ,τις οποίες έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν στην καθημερινότητά τους. Αυτές οι δεξιότητες περιλαμβάνουν την αναγνώριση δυσλειτουργικών σκέψεων, την τροποποίηση πεποιθήσεων, την συσχέτιση με άλλους με διαφορετικούς τρόπους και την αλλαγή δυσλειτουργικών συμπεριφορών.

Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία βασίζεται στο γνωσιακό μοντέλο: ο τρόπος που ερμηνεύουμε τις καταστάσεις επηρεάζει τον τρόπο που αισθανόμαστε. Για παράδειγμα, ένα άτομο διαβάζοντας αυτές τις πληροφορίες πιθανότατα να σκεφτεί «Ουάου!Αυτό ακούγεται υπέροχο, ήταν κάτι που έψαχνα από καιρό!» και να νιώσει χαρούμενος. Ένα άλλο άτομο διαβάζοντας αυτές τις πληροφορίες ίσως σκεφτεί «Λοιπόν, αυτό ακούγεται καλό ,αλλά δεν νομίζω ότι μπορώ να τα καταφέρω». Αυτό το άτομο αισθάνεται λυπημένο και αποθαρρυμένο. Έτσι , δεν είναι η κατάσταση που επηρεάζει απευθείας το πως αισθάνονται οι άνθρωποι, αλλά οι συγκεκριμένες σκέψεις που κάνουν για τη συγκεκριμένη κατάσταση που βιώνουν. Όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε δυσφορία, συχνά, δεν μπορούν να σκεφτούν καθαρά και λογικά και παρερμηνεύουν τα γεγονότα.

Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία βοηθά τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν τις δυσλειτουργικές σκέψεις και να εκτιμήσουν κατά πόσο είναι ρεαλιστικές. Μετά μαθαίνουν να αλλάζουν αυτήν την διαστρεβλωμένη σκέψη. Όταν σκέφτονται με πιο ρεαλιστικό και ισορροπημένο τρόπο, αισθάνονται καλύτερα. Επίσης δίνεται έμφαση στην επίλυση προβλημάτων και στην κινητοποίηση για αλλαγή του τρόπου συμπεριφοράς.

Ένα σημαντικό πρώτο βήμα είναι να θέσεις στόχους. Αναρωτήσου, «με ποιον τρόπο θα ήθελα να αλλάξω μετά το τέλος της θεραπείας;» ,σκέψου ειδικά σχετικά με τις αλλαγές που πιθανότατα να θέλεις να πετύχεις στην δουλειά, στο σπίτι, στις σχέσεις σου με την οικογένεια, τους φίλους, τους συναδέλφους και αλλού. Σκέψου τα συμπτώματα που σε ενοχλούν και που θα ήθελες να μειώσεις ή να εξαλείψεις. Σκέψου άλλους τομείς της ζωής σου που θα ήθελες να βελτιώσεις: επιδιώκοντας πνευματικά/διανοητικά/πολιτισμικά ενδιαφέροντα, αύξηση της σωματικής άσκησης, μείωση των κακών συνηθειών, μαθαίνοντας καινούριες διαπροσωπικές δεξιότητες, βελτιώνοντας τις διαχειριστικές ικανότητες στη δουλειά ή στο σπίτι. Ο θεραπευτής θα σε βοηθήσει να αναπτύξεις έναν κατάλογο με στόχους και να αποφασίσετε ,ποιους από αυτούς πιθανότατα να είσαι σε θέση να δουλέψεις μόνος/η σου και ποιους από αυτούς θα ήθελες να δουλέψετε μαζί στην θεραπεία.

Πριν ακόμα αρχίσει η θεραπευτική συνεδρία, ο θεραπευτής πιθανότατα να σου ζητήσει να συμπληρώσεις ορισμένες φόρμες για να εκτιμήσει την διάθεσή σου. Ένα από τα πρώτα πράγματα που θα κάνει ο θεραπευτής σου στη συνεδρία είναι να προσδιορίσει το πως αισθάνεσαι αυτή τη βδομάδα, σε σύγκριση με τις προηγούμενες. Αυτό είναι κάτι που το λέμε , έλεγχος διάθεσης. Ο θεραπευτής θα σε ρωτήσει ποια προβλήματα θα ήθελες να βάλεις στην ατζέντα για τη συνεδρία και τι συνέβη κατά την διάρκεια της προήγουμενης βδομάδας που ήταν για σένα σημαντικό.

Τότε ο θεραπευτής θα συνδέσει την προηγούμενη θεραπευτική συνεδρία με αυτήν που θα είσαι εκείνη την στιγμή ρωτώντας για το τι σου φάνηκε σημαντικό κατα την διάρκεια της προηγούμενης συνεδρίας και ποιες ενέργειες αυτοβοήθειας ήσουν σε θέση να κάνεις από το σχέδιο δράσης. Στη συνέχεια, εσύ και ο θεραπευτής θα συζητήσετε το πρόβλημα ή τα προβλήματα που έχεις θέσει στην ατζέντα και θα πραγματοποιήσετε έναν συνδυασμό επίλυσης προβλημάτων διευρευνώντας την ακρίβεια των δυσλειτουργικών σκέψεων και πεποιθήσεων σχετικά με την προβληματική κατάσταση. Θα έχεις την δυνατοτήτα να μάθεις καινούριες δεξιότητες και μαζί με τον θεραπευτή θα συζητήσετε με ποιον τρόπο θα είσαι σε θέση να κάνεις την καλύτερη χρήση αυτών των δεξιοτήτων που μαθαίνεις κατά την διάρκεια της συνεδρίας στις εβδομάδες που έρχονται, κάνοντας ανασκοπήσεις και συνόψεις των σημαντικότερων σημείων.

Τέλος θα σε ρωτήσει για να του δώσεις ανατροφοδότηση: τι ήταν αυτό που σε βοήθησε στην διάρκεια της συνεδρίας και τι δεν ήταν βοηθητικό, αν κάτι σε έχει πειράξει, αν κάτι θα σου άρεσε να αλλάξεις . Όπως αντιλαμβάνεσαι , και εσύ και ο θεραπευτής είστε αρκετά ενεργητικοί στην συμμετοχή σας σε αυτή τη μορφή θεραπείας.

Εκτός κι αν δεν υπάρχουν πρακτικοί περιορισμοί, η απόφαση σχετικά με την διάρκεια της θεραπείας γίνεται συνεργατικά μεταξύ του θεραπευτή και του ασθενή. Συχνά ο θεραπευτής θα έχει μια σχετική εικόνα μετά από μια ή δυο συνεδρίες για το πόσο πιθανότατα θα σου πάρει για να εκπληρώσεις τους στόχους που έχετε θέσει στην πρώτη συνεδρία. Κάποιοι ασθενείς παραμένουν στην θεραπεία για σύντομο χρονικό διάστημα, έξι με οχτώ συνεδρίες. Κάποιοι ασθενείς που έχουν μακροχρόνια προβλήματα ίσως διαλέξουν να μείνουν για θεραπεία για πολλούς μήνες.

Αρχικά, οι ασθενείς έρχονται για μια συνεδρία μια φορά την εβδομάδα, εκτός αν βρίσκονται σε μια κατάσταση έντονης δυσφορίας. Καθώς θα αρχίσουν σταδιακά να αισθάνονται καλύτερα οι συνεδρίες θα μειώνονται. Θεραπευτής και ασθενής πιθανότατα να συμφωνήσουν να δοκιμάσουν για μια συνεδρία κάθε δυο εβδομάδες , αργότερα, κάθε τρεις εβδομάδες. Αυτή η σταδιακή μείωση των συνεδριών σου επιτρέπει να εξασκήσεις τις δεξιότητες που έχεις μάθει όσο βρίσκεσαι σε θεραπεία. Αναμνηστικές συνεδρίες συστήνονται μετά από τρείς, έξι και δώδεκα μήνες μέτα τη λήξη της θεραπείας.

Πολλοί ασθενείς έχουν παρατηρήσει μείωση των συμπτωμάτων τους μετά από λίγες εβδομάδες θεραπείας, ή ακόμα και πιο γρήγορα, εάν πραγματικά έρχονται με συνέπεια στις συνεδρίες και κάνοντας τις προτεινόμενες εργασίες αυτοβοήθειας μεταξύ των συνεδριών σε καθημερινή βάση.